اگر بناست که هر ایرانی ناراضی از نظام فقاهتی، خود ببُرّد و بدوزد، شاکی و قاضی و مجری خودش باشد، یعنی حکم قتل آخوندی یا پاسداری را بدهد و خود نیز اجرا کند، و «بزرگان قوم» هم آن را قابل‌فهم تلقی کنند و هیچ نگویند، در این صورت دَم از خشونت‌پرهیزی زدن و از مبارزه مسالمت‌آمیز گفتن به چه دردی می‌خورد؟

سیاست خارجه مبتنی بر «نوشتن چک»، آنچنان که ترکی بن فیصل از آن یاد کرده است، رفاقت کشورهای قدرتمند غربی را می‌خرد. اما هرجا پتانسیلی برای زیاده خواهی وجود داشته باشد، عربستان می‌بایست خود را برای پرداخت لیست زیاده خواهی‌ها آماده کند.

به دلیل وخامت وضع اقتصادی، پتانسیل انواع اعتراض‌های اجتماعی در ایران بسیار بالاست. این اعتراض‌ها به علت پراکندگی و ناهمسویی در انگیزه‌ها و منافع، در غیاب رهبریِ کاریزماتیکِ متکی بر تشکیلاتی قدرتمند و فراگیر، استعداد تبدیل شدن به حرکتی سیاسی برای تغییرات ساختاری را ندارند.

چندین دهه است سوخت ماشین‌های قدرتمند در حیات سیاسی این کشور، کینه بوده است. اما چند سالی است ماشین حکومت و ماشین اپوزیسیون برانداز هر دو ایستاده‌اند. حرکت نمی‌کنند. هرچه رانندگان استارت می‌زنند حرکتی در کار نیست، هیچکدام سوخت ندارند.

تحول دموکراتیک در جامعه‌ای بی‌شکل و سازمان نیافته که در آن منافع گروه‌ها، اقشار و طبقات اجتماعی در سازمان‌های سیاسی و اتحادیه‌های حرفه‌ای مربوطه‌شان بازتاب بیافته باشند، اگر محال نباشد بس نامحتمل است.

بازسازی گفتمانی اصلاح‌طلبان، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر در ایران امروز است. مساله صرفًا به مصالح یک جناح سیاسی منحصر نیست. درست به عکس، مساله ضرورت تغییر جایگاه به جایی است که بتوان کلیتی را نمایندگی کرد. امروز هیچ جناح و جریان سیاسی کلیت را نمایندگی نمی‌کند. بنابراین همه گویی دست در دست هم داده‌ایم تا به زوال و انحطاط جامعه کمک کنیم.

تقریبا دو دهه پیش بود که فرانسیس فوکایاما مدعی پیروزی[نهایی] لیبرال دموکراسی شد [و آن را پایان تاریخ تعبیر نمود]. امروز اما وی شاهد آن است که بخش بزرگی از نظام لیبرال دموکراسی از طریق سیاست‌های مبتی بر «هویت‌» در حال تخریب است. موضوع کتاب تازه او نیز همین است.

شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران برای گذار به دمکراسی آماده است. اکثریت مردم و نیروهای سیاسی طرفدار برقراری دمکراسی هستند، با وجود این، پیش‌بینی زمان و شکل گذار به دمکراسی هیچ وقت ممکن نیست.

در ایران امروز سیاست در کف خیابان و همراه با مردم رقم می‌خورد. کف خیابان عرصه‌ای ست برای همه نیروهای مخالف جمهوری اسلامی تا وزن و حضور واقعی خود را به نمایش بگذارند. میزان گرایش مردم به هر زبان و نمایش سیاسی در حقیقت تعیین کننده وزن و موقعیت نیرویی است.

اکنون به‌صراحت می‌توان گفت، انحرافی که از بدو پیروزی انقلاب از مفهوم و مضمون واقعی جمهوری و جمهوری‌خواهی صورت گرفت و با تدوین آن قانون اساسی، این انحراف ساختارمند شد و ابعاد آن تا به امروز بسط و گسترش یافت، ریشه‌ی اصلی تمامی بحران‌هاست. اکنون زمان آن است که به همان مطالبه‌ی آغازین و مابه‌ازای مفهومی آن بازگردیم؛ جمهوری.

جنایت تروریستی اهواز نه تفاوتی بین عرب و عجم‌های یک مرز و بوم قائل شد و نه سنی و شیعه‌های آن. نه طبق ادعای مواجب بگیران آن تنها نظام حاکم را هدف قرار داد و نه تفاوتی بین ژنهای خوب و محرومان کشور قائل شد.

واقعیت این است که ما در کشورمان به وضعیت دوگانگی عادت کرده‌ایم. ولی مشکل آنجاست که در روابط خارجی‌مان، چنانکه ذیلاً اشاره می‌شود، این الگو را صادر کرده‌ایم که این امر تبعاتی به‌همراه داشته است.

صرف نظر از اینکه هم‌پیمان شدن با یکی از محافظه‌کارترین رئیس جمهورهای آمریکا، پرسش اینجاست که آیا تحریم‌های در خواست شده به «تضعیف رژیم جههوری اسلامی و دستگاه سرکوبش» منجر خواهد شد و یا شمار میلیونی تهی دستان و بیکاران شهری و روستایی را افزایش خواهد داد؟

بطور مشخص باید بدنبال بدیلی بود که برگرفته از هیچ یک از نیروهای موجود نباشد، لیکن همگان برسر آن توافق داشته باشند؛ بدیلی که سمبل مقاومت و مبارزه علیه نظام بوده و بتواند جنبش دگرگونی‌طلب ما را نمایندگی نماید.